Zapiecki – kuchnia podkarpacka

Zapiecki – kuchnia podkarpacka

Kuchnie kaflowe w wielu osobach wzbudzają sentyment i tęsknotę. Kojarzą się przede wszystkim z ciepłem i domową kuchnią. Współczesne sprzęty kuchenne zajmują znacznie mniej miejsca, jednak żadne nowoczesne urządzenie nie jest w stanie zapewnić niepowtarzalnego klimatu, który towarzyszył gotowaniu na blasze. Niewiele jest też urządzeń, które są aż tak uniwersalne. Poza standardową funkcją grzewczą, piece przede wszystkim służyły do gotowania. Żeliwne płyty kuchenne umieszczone bezpośrednio nad paleniskiem nagrzewały się i przekazywały ciepło postawionym na blasze garnkom. Temperaturę gotowania najszybciej regulowało się przesuwając garnek w miejsce, gdzie blacha była mniej lub bardziej nagrzana – w zależności od potrzeby.

Wiele kuchennych pieców kaflowych miało również osobną komorę do pieczenia chleba i innych specjałów. Pieczenie w piecu chlebowym wymagało pewnej wprawy, ponieważ w tej samej komorze najpierw paliło się drewno, a potem piekł się chleb, czy bułka. Gospodyni rozgarniając żar i usuwając część popiołu musiała to zrobić w taki sposób, by zachować w piecu odpowiednią temperaturę. Szczególnie ceniona była umiejętność wypieku słodkich ciast i ciasteczek, gdyż te są wyjątkowo wrażliwe na nieodpowiednią temperaturę i czas pieczenia. W cenie były kucharki, które wynajmowane przed weselami piekły w piecach chlebowych różnorodne wypieki jeden za drugim.

Inną ważną sprawą był odpowiedni rodzaj używanego opału. W zależności od upodobań i domowych tradycji piekąc chleb palono w piecu mieszanką odpowiedniego drewna, co wpływało na jego zapach i smak. Czasem była to tylko jedna szczapka dorzucana pod koniec wypalania się drewna, która zmieniała smak chleba w taki sposób, że żaden inny tak nie smakował.

Niektóre piece miały też osobną komorę, w której bezpośrednio nie palono, ale która nagrzewała się od gotowania pod blachą. Umieszczona była ona nieco wyżej, często nad piecem chlebowym. Nosiła ona zapewne różne nazwy, ale ja zapamiętałam, że był to piecyk. Do piecyka wkładało się potrawy po to, żeby nie wystygły. Umieszczone na metalowej misce czy talerzu pierogi, przykryte drugim talerzem, były ciepłe nawet po kilku godzinach. Zresztą metalowe naczynia często stawiano też na skraju blachy, gdzie kładziono na bieżąco przygotowywane potrawy.

Kuchnia kaflowa w sezonie jesiennym zwykle był obwieszona girlandami grzybów, które tam suszono. Na papierze układano też owoce, które rozkładano na najwyższej części pieca. Na drążku umieszczonym wokół blach wieszano zaś zwykle chustę, w której obciekał przygotowywany biały ser.

Tam gdzie w kuchni było miejsce, zdun stawiał duży piec z siedziskiem lub nawet legowiskiem. Miejsca te zimą były zawsze zajęte, a i domowe zwierzęta w pobliżu pieca znajdowały dla siebie ciepłe miejsce.

Zapiecek to nazwa takiego właśnie piecowego legowiska. Ale jest to również nazwa prostej potrawy pieczonej bezpośrednio na blasze kuchennej. Do przygotowania zapiecków potrzebne są liście chrzanu i farsz jak na pierogi ruskie, czyli ugotowane ziemniaki, biały ser i podsmażona na maśle cebulka. Dobrze doprawiony farsz zawija się liście chrzanu i opieka z obu stron na blasze. Pod wpływem ciepła liście chrzanowe nieco kruszeją, a roztopiony ser zespala się z ziemniakami. Zapiecki mają lekki zapach chrzanu, którego jednak nie czuć w smaku. Liście chrzanowe mają odrobinę goryczki, a farsz przejmuje od nich ziołowy posmak. Współcześnie blachę kuchenną można zastąpić suchą patelnią z powłoką nieprzywieralną. Zapewne smak na tym nieco straci, ale kuchnie kaflowe spotyka się już w domach coraz rzadziej. Pojawił się też jednak nowy trend, zgodnie z którym w nowych kuchniach stawia się kuchnie kaflowe z tradycyjnym paleniskiem. W takie kuchnie wbudowuje się też czasem dodatkowo nowoczesne piekarniki i płyty grzewcze. Piękna kolorystyka i kształt kafli sprawiają, że stawiane współcześnie piece i kuchnie kaflowe stają się prawdziwą ozdobą pomieszczenia.

Zapiecki to specjalność Koła Gospodyń Wiejskich z Piganów (gmina Sieniawa). Przepis znalazł się w publikacji „Śladami dawnych smaków Powiatu Przeworskiego”, wydanej przez Powiat Przeworski.

Zapiecki – kuchnia podkarpacka

Zapiecki – kuchnia podkarpacka

Składniki:

• 1 kg ziemniaków
• 500 g sera białego
• 2 cebule
• 2 łyżki masła
• sól, pieprz do smaku
• kilkanaście średniej wielkości liści chrzanu do zawijania

Ziemniaki obieramy, gotujemy w lekko osolonej wodzie i odcedzamy. Gotowe tłuczemy, a po przestygnięciu mieszamy z białym serem i podsmażoną na maśle pokrojoną w kostkę cebulą. Doprawiamy do smaku solą i pieprzem.

Liście chrzanu myjemy. Z farszu formujemy kule wielkości dużego jaja, zawijamy każdą kulę w liść chrzanu i podpiekamy na płycie kuchennej z obu stron. Podajemy ciepłe z kwaśnym mlekiem.

 

Zapiecki – kuchnia podkarpacka

Więcej regionalnych przepisów znajdziecie w zakładce

KUCHNIA PODKARPACKA

Zapraszam :)